نگاهی به نسبت بالای پس انداز بانکی چینی ها بر اساس داده های منتشر شده اداره ملی آمار چین، میزان پس انداز بانکی چینی ها از ۳۷٫۶ درصد در سال ۲۰۰۰ به ۵۱٫۸ درصد در سال ۲۰۱۲ افزایش یافته است. به عبارت دیگر، میانگین سرانه مبلغ پس انداز بانکی برای هر چینی به بیش از ۱۰ هزار یوان رسیده است. این رقم در مقایسه با دیگر کشورهای در حال توسعه و کشورهای پیشرفته به مراتب بالاتر است. با این حال، نسبت مصرف داخلی کم تر شده و نسبت آن در تولید ناخالص داخلی کشور از ۶۲٫۳ درصد به ۴۹٫۱ درصد کاهش یافته است. میزان خرده فروشی محصولات مصرفی چین در سال ۲۰۱۲ میلادی ۲۰ تریلیارد و ۷۱۶ میلیارد و ۷۰۰ میلیون یوان است که میزان رشد آن در مقایسه با سال ۲۰۱۱ میلادی ۲٫۸ درصد کاهش یافته است.
پس انداز بیش از حد و کمبود مصرف مانع رشد اقتصادی چین است. زن گان اقتصاددان پژوهشگاه توسعه وابسته به شورای دولتی چین در این باره گفت: نسبت بالای پس انداز مردم مانع توسعه شرکت ها و کارخانه ها می شود. می توان گفت هدف از هر نوع تولید مصرف است. در صورتی که برای احداث کارخانه ها، سرمایه زیادی مصرف شده و محصولات تولیدی کارخانه ها باید به فروش برسد. در غیر این صورت، تولید کارخانه ها دوام نخواهد داشت و سود کارخانه ها تامین نمی شود. به عبارت دیگر نسبت بیش از حد بالای پس انداز، مانع رشد اقتصادی می شود.
با این حال، نسبت بیش از حد پایین پس انداز نیز خوب نیست. چرا که این امر باعث مصرف بیش از حد می شود و رونق کاذب اقتصادی ایجاد می کند. برای نمونه، در آمریکا، نسبت پس انداز بسیار پایین و میزان مصرف در حدی بالاست که توان پاسخگویی به آن از دست رفته است. این یکی از علل اصلی بروز بحران بدهی های مسکن در آمریکا به شمار می رود. بنابراین، میزان پس انداز باید در سطح منطقی حفظ شود.
اما چرا رشد مصرف داخلی از رشد پس انداز بانکی در چین کم تر است؟ کارشناسان با اشاره به علل این پدیده توضیح می دهند: نسبت بالای پس انداز با فرهنگ کشورهای آسیایی ارتباط دارد. مردم کشورهای آسیایی به سنت صرفه جویی پای بند بوده و نسبت پس انداز کشورهای آسیایی به طور چشمگیری از کشورهای غربی بالاتر است. دوم آن که سیستم تامین اجتماعی هنوز تکمیل نشده است. بسیاری از افراد با پس انداز با مسایل احتمالی در آینده از جمله بیکاری، پزشکی و غیره آماده می شوند. سوم آن که صنعت بانکداری و مالی در زمینه مصرف در چین چندان پیشرفته نیست. برای نمونه، در حال حاضر، خرید یک خانه به پس انداز بیست تا سی ساله برای هر نفر نیازمند است. اگر صنعت مالی و بانکداری بسیار پیشرفته باشد، لازم نیست پول زیادی پس انداز کرد، بلکه با وام گرفتن از بانک این کار انجام می گیرد. به این ترتیب، میزان پس انداز بالا نخواهد بود. چهارم آن که میزان مصرف داخلی چین به مراتب کم تر اعلام شده چرا که بسیاری از مصرف ها در زمینه های صنعت خدماتی در داده های آماری قرار داده نشده و یا محاسبه دقیق آن با مشکلاتی رو به روست. برای نمونه، هزینه اجاره خانه یک مصرف مهم برای شهروندان است، اما میزان اجاره ماهانه برای آمارگیری بر اساس مالیات با مشکل رو به روست.
از آغاز سال ۲۰۱۲ میلادی تا کنون، بسیاری از بازارهای محصولات چین از جمله آمریکا و اروپا با کسادی رو به رو شده اند. این در حالی است که رشد اقتصادی چین در سال های گذشته به سرمایه گذاری و صادرات وابسته بوده است. بنابراین، افزایش مصرف داخلی به مساله ای مهم برای توسعه اقتصادی کشور تبدیل شده است.
در حقیقت، گسترش تقاضا و مصرف داخلی همواره در اولویت سیاست های اقتصادی دولت چین قرار گرفته است. دولت چین در دوازدهمین برنامه توسعه پنج ساله (سال ۲۰۱۱ تا سال ۲۰۱۵) گسترش تقاضای داخلی را به عنوان یکی از ده هدف اصلی خود مطرح کرد. همچنین دولت در این راستا سیاست هایی مانند کاهش هزینه استفاده از پول الکترونیکی در رستوران، فروشگاه و سوپرمارکت را کاهش داده است. اما این سیاست ها به نتیجه قابل ملاحظه ای نرسیده است. بر اساس آمار منتشر شده اداره ملی آمار چین، بخش مصرف داخلی در توسعه اقتصادی کشور تنها ۵۱٫۸ درصد و رشد آن در مقایسه با سال ۲۰۱۱، حدود ۱۰٫۱ درصد کاهش یافته است.
جو جی جوانگ اقتصاددان دانشگاه پرینستون آمریکا در این باره توضیح داد: در صورتی که مردم از درآمد آینده خود نگران هستند و انگیزه هایی برای مقابله با مسایل مالی آینده خود داشته، سیاست های تحریک مصرف چندان ثمره بخش نخواهد بود.
اگر به بالا بودن پس انداز اشاره کنیم، همه به این فکر می کنند که مردم کیف پول خود را کنار گذاشته و مایل به هزینه کردن نیستند. اما در حقیقت، این شاخص شامل پس اندازهای ملی، اشخاص حقوقی، موسسه ها و خانواده هاست. کارشناسان بر این باورند که در ۱۰ سال گذشته، نسبت پس انداز شهروندان چینی در میزان کل پس انداز کاهش یافته است. اما پس اندازهای غیر مالی و دولتی همچون برگه های بهادار و هزینه بیمه و غیره به طور مستمر بالا رفته است. در حقیقت، بخش عمده ای از پس انداز کشور، پس انداز دولتی و موسسه هاست.
بالا بودن نسبت پس انداز دولتی با گرایش اهمیت دادن دولت به سرمایه گذاری و کوتاهی کردن از مصرف ارتباط دارد. اکنون نسبت سرمایه گذاری دولت چین در زمینه هایی چون آموزش و پرورش، بهداشت و تامین اجتماعی چندان بالا نیست. این یک علت مهم "پس انداز بالا و مصرف پایین" در چین به شمار می رود.
از سوی دیگر، هزینه های به نسبت زیاد آموزش و پرورش و پزشکی و درمانی و بالا رفتن قیمت کالاها و تکمیل نیافتن سیستم تامین اجتماعی نیز باعث بالا بودن نسبت پس انداز شده است.
با توجه به ساختار سن جمعیت چینی ها، جمعیت از ۱۵ تا ۶۴ سالگی بیشترین تعداد جمعیت کشور را شامل می شود. اقتصاددانان بر این باورند که جمعیتی که توانایی کار داشته و درآمدزا محسوب می شوند نسبت به جمعیت مسن تر پس اندازی بیشتر خواهند داشت. بنابراین، با توجه به جمعیت نیروهای کار چین در ۱۰ سال آینده، نسبت پس انداز چین همچنان در سطحی بالا حفظ می شود.
اما چگونه می توان مردم را به هزینه کردن و مصرف گرایی با خیال راحت تشویق کرد؟ کارشناسان در این مورد پیشنهادهایی متفاوت مطرح کرده اند. رییس هیات مدیره شرکت سهام داری مدیریت اموال هوا رون چین در این باره گفت: دولت باید در چهار زمینه اقدام کند، نخست این که سازوکاری موثری برای تشویق مصرف ایجاد کرده و سرمایه گذاری و پشتیبانی خود را از مردم در بهبود زندگی تقویت بخشد. دوم آن که با انجام اصلاحات در نظام توزیع درآمد، درآمد شهروندان چینی را افزایش دهد تا جمعیت قشر با درآمد متوسط کشور بیشتر شود. سوم آن که یک سازوکار لجستیکی حاکی از بازار واحد، باز و با رقابت عادلانه و منظم ایجاد کند تا هزینه مردم کاهش یافته و حقوق و منافع مصرف کنندگان تضمین شود. همچنین با تولید جنس تقلبی مبارزه کند. چهارم آن که جمعیت روستایی را که به ۷۴۰ میلیون نفر رسیده به مصرف تشویق کند.
کارشناسان در این باره خاطر نشان کرده اند که یکی از راه های موثر برای تشویق تقاضا و مصرف داخلی شهری شدن است. تخمین زده می شود که تغییر یک زندگی روستایی به شهرنشینی باعث افزایش ۳٫۶ برابر مصرف زندگی می شود. به عبارت دیگر، اگر روند شهری شدن به طور موفقیت آمیز در چین به پیش برود، تقاضا و مصرف داخلی چین به مراتب افزایش پیدا می کند.
منبع رادیو چین
