وزیر امور خارجه ایران به چین سفر کرده است. پس از توافق هسته یی و گشایش در روابط خارجی ایران با کشورهای جهان یکی از پرسش های مطرح، این است که چین که در دوره تحریم ها روابط نزدیک اقتصادی با ایران داشت، در دوره جدیدی از چه جایگاهی برای کشورمان برخوردار است؟
ایران و چین، دو کشور بزرگ آسیایی هستند که پیشینه ی مناسباتشان به بیش از ۲ هزار سال پیش می رسد یعنی زمانی که جاده ی ابریشم به عنوان بزرگترین شبکه ی بازرگانی جهان، سرزمین اژدهای زرد را از طریق ایران به اروپا و آفریقا پیوند می داد. اینک وزیر امور خارجه ی کشورمان به پکن سفر کرده تا در فضای تازه ی سیاست خارجی در زمینه ی ارتقای روابط با این شریک شرقی دیرینه با مقام های چینی به رایزنی بنشیند.
چین از جمله کشورهایی است که روابط خارجی آن در همسنجی با دیگر واحدهای ملی بیشتر دربردارنده ی اولویت های اقتصادی است. روابط خارجی ایران و چین نیز از این قاعده برکنار نیست به گونه یی که در حال حاضر ایران بیشترین مراوده های تجاری را با چین دارد.
بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، چین در سال ۱۳۹۲ حدود ۱۰ میلیارد دلار کالا به ایران صادر و بیش از هفت میلیارد دلار کالا از ایران وارد کرده است. در سال ۱۳۹۳ میزان واردات به بیش از ۱۲ میلیارد دلار رسید و صادرات ایران به چین از مرز ۹ میلیارد دلار گذر کرد.
با توجه به اهمیت روابط اقتصادی، سفر امروز ظریف به چین هر چند نخستین سفر وی به پکن پس از شکل گیری توافق هسته یی ایران و ۱+۵ به شمار می آید اما به نظر می رسد این سفر بیشتر ماهیتی اقتصادی داشته باشد.
دراین ارتباط چند نکته قابل تامل است:
۱- در زمینه ی روابط اقتصادی ایران و چین پس از توافق هسته یی باید توجه داشت که چین بزرگترین خریدار نفت خام ایران است و ایران در شرایطی که با رفع تحریم ها به دنبال بازگشت قدرتمندانه به بازار انرژی و باز پس گرفتن سهم پیشین در این بازار است، نمی تواند اهمیت روابط با بزرگترین خریدار نفت خود را نادیده بگیرد. ضمن اینکه ایران به واسطه ی صادرات نفت به چین در شرایط تحریم، ذخایر ارزی قابل توجهی در این کشور دارد و امیدوار است که بتواند به جای کالا، مطالبه های خود را به صورت نقدی دریافت کند.
۲- روابط اقتصادی ایران و چین تنها در صادرات نفت خام ایران و واردات کالاهای چینی خلاصه نمی شود بلکه چین پیش از این در برخی موارد در حوزه های نفت و انرژی و پروژه های عمرانی سرمایه گذاری داشته است. البته بیشتر این طرح ها در سال های اخیر به دلایلی از جمله اعمال تحریم ها به نتیجه نرسید و نیمه کاره رها شد.
بعنوان نمونه، قرارداد طرح توسعه ی فاز یازدهم پارس جنوبی به ارزش حدود پنج میلیارد دلار بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی نفت جمهوری خلق چین امضا شد اما چینی ها کار را پیش نبردند و سرانجام در پاییز ۱۳۹۳ از این طرح کنار گذاشته شدند.
با شکل گیری توافق هسته یی، مسیر برای بازگشت شرکت های مختلف از جمله شرکت های چینی برای سرمایه گذاری در ایران باز می شود و به این ترتیب ایران و چین می توانند همکاری های خود را در این زمینه از سر گیرند.
۳- چین در سال های تحریم نقش شریک تجاری قابل اعتماد را برای ایران ایفا کرد و به این طریق توانست بخش عمده یی از تولیدهای خود را در بازار گسترده ی ایران عرضه کند. به همین جهت، پس از توافق هسته یی پکن نگران ورود رقیبان غربی و از دست دادن بازارهای خود در اقتصاد ایران است.
این در حالی است که ایران در فضای پساتحریم در روابط خارجی خود به دنبال توازن و نه نگاه صرف به شرق یا غرب است و از این رو گسترش روابط با چین از برنامه های دولت یازدهم به شمار می رود. «حسن روحانی» رییس جمهوری در آخرین نشست خبری خود در پاسخ به خبرنگار خبرگزاری «شین هوا» چین در مورد روابط دو کشور گفت: ما با رییس جمهوری چین برای توسعه ی روابط، هفت گروه کاری را مشخص کردیم که این گروه ها تشکیل شده و در حال بررسی روابط ایران و چین هستند. امیدوارم در آینده بتوانیم همه ی طرح هایی را که مد نظرمان است، اجرایی و عملیاتی کنیم.
۴- با وجود اهمیت همکاری های اقتصادی و روابط تجاری با چین، تصور مقام های پکن از ایران نباید در سطح بازاری برای کالاهای چینی باشد. همچنین نباید این انتظار نزد چینی ها وجود داشته باشد که همچون گذشته نفت ایران را با شرایط خاص دریافت و به ازای آن محصول های خود را با نفت تهاتر کنند بلکه ضرورت دارد چین نیز به ایران به عنوان یک شریک اقتصادی نگاه کند.
دولت در این زمینه باید توجه داشته باشد که تعطیلی بسیاری از بنگاه های اقتصادی کشور در سال های گذشته، افزون بر چالش های اقتصادی، ناشی از واردات بی رویه ی کالاهای بی کیفیت و ارزان قیمت از کشور چین بوده است بنابر این در طراحی روابط اقتصادی دوجانبه نباید از تولیدکنندگان داخلی غافل شد.
سخن آخر اینکه بازار ایران برای چینی هایی که با رکود اقتصادی مواجه شده اند بسیار ارزشمند و قابل توجه است. از طرف دیگر ایران در شرایط پساتحریم علاقه مند به حضور سرمایه گذاران چینی است و در بازپس گیری سهم پیشین در بازار انرژی نیز به همگامی بزرگترین مشتری نفت خام خود امیدوار است. این مولفه هایی است که در روابط تجاری و همکاری های اقتصادی دو کشور از اهمیت زیادی برخوردار است و می تواند زمینه های گسترش مناسبات را طی سال های آتی فراهم آورد.
از: اسماعیل داوودی/ایرنا
